Lệ đạo là hệ thống ống, có cấu tạo đặc biệt, bắt đầu bằng điểm lệ ở góc trong của mi mắt và kết thúc tại khe mũi dưới. Cấu tạo của lệ đạo (hình minh họa) tạo ra một quy trình hoàn chỉnh, nước mắt sau khi làm sạch và bôi trơn bề mặt của nhãn cầu sẽ được dồn về góc trong của mắt và đi qua lệ đạo xuống mũi.
Tuyến lệ đóng vai trò quan trọng giúp giữ ẩm và cung cấp oxy cho mắt. Tuyến lệ sẽ hoạt động liên tục kể từ khi trẻ sinh ra cho đến khi về già.
LÝ GIẢI LÝ DO TẮC LỆ ĐẠO (TẮC TUYẾN LỆ)
Bình thường nước mắt chảy là khi chúng ta thể hiện cung bậc cảm xúc như giận dữ, buồn bã đau khổ, có dị vật bay vào mắt,… Nếu không vì bất ki lý do gì nước mắt vẫn cứ chảy ra hoặc thậm chí còn rơi thành từng giọt lã chã thì rất có khả năng bệnh nhân đã mắc bệnh tắc lệ đạo.
Tắc lệ đạo hay tắc tuyến lệ là bệnh lý thường xảy ra khi hệ thống dẫn lưu nước mắt bị tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn, gây ra triệu chứng chảy nước mắt sống, kích thích hoặc làm cho mắt bị nhiễm trùng mạn tính, cũng gây ra hiện tượng viêm túi lệ, tắc lệ đạo có mủ, viêm kết mạc, giác mạc tái phát, giảm thị lực,… thường gây cảm giác khó chịu và ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt.
Tắc lệ đạo hay gặp ở trẻ sơ sinh, nhưng tình trạng này hầu hết sẽ tự khỏi khi bé được 1-2 tuổi. Ở người lớn, các nhiễm trùng tại mắt, tình trạng sưng nề, chấn thương hoặc khối u sẽ gây ra tắc lệ đạo.
BIỂU HIỆN THƯỜNG GẶP
- Viêm (sưng nề), mềm, đỏ ở góc mắt trong hoặc ở khu vực giữa mắt và mũi, có thể xuất hiện tình trạng thoát mủ qua da.
- Viêm mũi hoặc viêm xoang mạn tính.
- Nhiễm trùng mắt tái đi tái lại, thỉnh thoảng có thể gây nhiễm trùng cấp tính khi vi khuẩn phát triển trong nước mắt bị ứ đọng trong lệ đạo.
- Mắt thường xuyên chảy gỉ, chất nhầy ở mắt.
- Đóng vảy ở lông mi.
- Nhìn mờ, nhòe, chảy nước mắt.
- Khối u: bất kỳ khối u nào gây chèn ép đường thoát nước mắt.
Hầu hết trẻ bị tắc lệ đạo được chẩn đoán xác định bệnh qua các triệu chứng:
- Mắt của bé lúc nào cũng bị đỏ mắt, chảy nhiều nước mắt dù không khóc, đặc biệt là khi ở trong thời tiết lạnh, tiếp xúc với gió hoặc ánh sáng mặt trời.
- Đổ nhiều ghèn mắt sau khi ngủ dậy, nặng hơn sẽ sưng đau ở góc mắt, chảy mủ.
- Da bờ mi mắt của bé bị đỏ do hay day mi mắt là do hiện tượng viêm kết mạc.
(Các dấu hiệu sẽ xuất hiện nhiều hay ít tùy thuộc vào tình trạng bệnh của trẻ).
Xem thêm: Khám mắt cận thị hết bao nhiêu tiền?
NGUYÊN NHÂN TẮC LỆ ĐẠO
– Tắc lệ đạo bẩm sinh – trẻ em:
- Không có hoặc hẹp điểm lệ nằm ở góc trong của mắt (là điểm khởi đầu của ống lệ đạo).
- Dò ống lệ mũi bẩm sinh.
- Tắc lệ đạo bẩm sinh: thường gặp khoảng 50% trẻ sơ sinh. Nguyên nhân thường do quá trình hình thành lệ đạo trong bào thai chưa hoàn chỉnh nên đầu dưới của ổng lệ mũi còn màng tắc, hoặc do biến dạng ống xương của ống lệ mũi.
- Bất thường vùng xương hàm mặt cũng làm tăng khả năng mắc phải tắc lệ đạo, gặp trong hội chứng Down.
– Liên quan đến tuổi tác: những người lớn tuổi thường dễ bị tắc lệ đạo do các lỗ nhỏ dẫn lưu nước mắt có thể bị thu hẹp lại và gây ra tình trạng tắc nghẽn.
– Mắt bị nhiễm trùng nhiễm trùng mãn tính, viêm mắt, viêm xoang mạn tính là trường hợp điển hình có thể kích thích các mô trong cơ thể hình thành sẹo và làm tắc nghẽn hệ thống ống dẫn nước mắt.
– Polyp mũi: là mẩu thịt thừa hình thành từ niêm mạc mũi ở những người bị viêm mũi dị ứng trong xoang mũi làm tắc nghẽn đường thoát nước mắt của ống lệ mũi có thể là nguyên nhân gây tắc lệ đạo.
– Bệnh nhân bị các chấn thương gần mũi hoặc tại mũi như bị gãy mũi và mô sẹo có thể làm tắc ống dẫn nước mắt, nếu không xử lý kịp thời thì khả năng bị bệnh tắc lệ đạo rất cao.
– Các khối u: có nhiều khối u gây ra tình trạng tắc nghẽn tuyến lệ trong đó có u nang hoặc sỏi.
– Tác dụng phụ của một số thuốc: hiếm khi xảy ra chẳng hạn như những người điều trị bệnh tăng nhãn áp. Một số thuốc hóa trị và phương pháp xạ trị ung thư có thể gây tắc lệ đạo ở bệnh nhân bị ung thư.
ĐIỀU TRỊ TẮC LỆ ĐẠO
Khi có các triệu chứng tắc lệ đạo, bạn cần phải gặp bác sĩ nhãn khoa để được khám và điều trị. Tùy theo nguyên nhân tắc lệ đạo, tuổi tác của bệnh nhân mà các bác sĩ có các biện pháp điều trị thích hợp:
- Thông lệ đạo
- Phẫu thuật mở rộng điểm lệ – đặt ống nong điểm lệ
- Đặt ống thông lệ mũi nội soi
- Phẫu thuật đặt ống Silicon lệ quản – ống lệ mũi
Đối với trẻ sơ sinh bị tắc lệ đạo bẩm sinh: nhiều trường hợp trẻ sơ sinh bị tắc không cần phải điều trị, vì khoảng 90% tuyến lệ có thể “tự khai thông” trở lại khi trẻ 1-2 tuổi. Tuy nhiên trong quá trình tuyến lệ chưa thông hẳn, cha mẹ cần biết cách làm vệ sinh cho bé như sau:
- Sử dụng bông mềm hoặc khăn vải mềm thấm nước đun sôi để nguội hoặc nước muối sinh lý NaCl 0.9%.
- Nhẹ nhàng lau mắt cho bé, lấy hết gỉ mắt… Lưu ý lau hết sức cẩn thận và nhẹ nhàng để tránh trầy xước mi gây viêm nhiễm. Nếu thấy mắt bé có hiện tượng sưng đỏ cần đưa ngay đến các bệnh viện mắt/bệnh viện nhi uy tín để có phương pháp điều trị phù hợp. Nên mát xa 2-4 lần/ ngày để mắt bé luôn được sạch sẽ.
(Phụ huynh cần thăm khám và tham khảo với bác sĩ nhi hoặc bác sĩ nhãn khoa)
PHÒNG NGỪA TẮC LỆ ĐẠO
Đến nay rất khó và không có biện pháp gì để phòng tắc lệ đạo bẩm sinh, vì trẻ thường mắc ngay khi chào đời và sẽ tự khỏi sau một thời gian từ 1- 2 năm. Khi phát hiện trẻ bị chảy nước mắt, cần đưa đi khám ngay tại bệnh viện nhi hay bệnh viên chuyên khoa mắt để xác định chính xác nguyên nhân chảy nước mắt, loại trừ các bệnh nguy hiểm khác ở mắt (như glôcôm bẩm sinh, viêm trong mắt).
Để giảm nguy cơ phát triển bệnh, hãy tuân thủ các biện pháp bảo vệ và điều trị kịp thời chứng viêm hoặc nhiễm trùng mắt.
- Rửa tay kỹ và thường xuyên.
- Không dụi mắt hoặc để tay bẩn chạm vào mắt.
- Không dùng chung mỹ phẩm với người khác nhất là các sản phẩm dùng tại khu vực mắt, giữ kính áp tròng sạch sẽ trước khi đeo.
- Tránh tiếp xúc với các bệnh nhân đang bị viêm kết mạc.
- Với các trường hợp tắc lệ đạo mắc phải do chấn thương hoặc do phẫu thuật, biện pháp tốt nhất là tránh bị các tổn thương này.
- Điều trị sớm và triệt để những viêm nhiễm mạn tính ở mắt như bệnh mắt hột, viêm kết mạc cũng góp phần hạn chế tắc lệ đạo.
- Khám định kỳ theo dõi và phát hiện sớm tình trạng bệnh.