Trong y học, thuật ngữ “mổ đục thủy tinh thể” đề cập đến phẫu thuật điều trị bệnh đục thủy tinh thể, một tình trạng suy giảm thị lực do thủy tinh thể trong mắt bị mờ đục. Phẫu thuật này thay thế thủy tinh thể tự nhiên bị đục bằng một thủy tinh thể nhân tạo trong suốt. Đây là một trong những phẫu thuật phổ biến nhất trên thế giới và thường mang lại kết quả cải thiện thị lực đáng kể.
Chuẩn bị trước khi mổ đục thủy tinh thể
Việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi phẫu thuật đục thủy tinh thể là yếu tố then chốt để đảm bảo ca mổ diễn ra an toàn và thành công, đồng thời giúp bệnh nhân hồi phục nhanh chóng. Dưới đây là những điều bạn cần lưu ý:
Thăm khám và tư vấn chuyên sâu với bác sĩ
Đây là bước quan trọng nhất. Bác sĩ sẽ đánh giá tổng thể tình trạng sức khỏe của bạn, đặc biệt là tình trạng mắt. Quá trình này bao gồm:
- Kiểm tra thị lực: Xác định mức độ suy giảm thị lực do đục thủy tinh thể gây ra.
- Đo nhãn áp: Kiểm tra áp lực bên trong mắt để loại trừ các bệnh lý khác như glaucoma (thiên đầu thống).
- Kiểm tra đáy mắt: Đánh giá tình trạng võng mạc và dây thần kinh thị giác.
- Đo công suất thủy tinh thể: Đây là bước cực kỳ quan trọng để chọn được loại thủy tinh thể nhân tạo (IOL) có công suất phù hợp nhất với mắt bạn. Các phương pháp đo thường dùng là siêu âm A-scan hoặc IOL Master.
- Thảo luận về tiền sử bệnh lý: Bạn cần thông báo cho bác sĩ về tất cả các bệnh lý bạn đang mắc phải (ví dụ: tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim mạch) và các loại thuốc bạn đang sử dụng (bao gồm cả thuốc không kê đơn, thực phẩm chức năng). Một số loại thuốc có thể cần phải ngừng hoặc điều chỉnh trước phẫu thuật.
- Giải đáp thắc mắc: Đừng ngần ngại đặt câu hỏi cho bác sĩ về quy trình phẫu thuật, các rủi ro tiềm ẩn, quá trình hồi phục và những kỳ vọng sau mổ.
Xét nghiệm cần thiết
Bác sĩ sẽ yêu cầu bạn thực hiện một số xét nghiệm máu cơ bản để đảm bảo bạn đủ điều kiện sức khỏe để tiến hành phẫu thuật. Các xét nghiệm này có thể bao gồm:
Xét nghiệm máu: Công thức máu toàn phần, đường huyết, chức năng gan thận, xét nghiệm đông máu.
Điện tâm đồ (ECG): Có thể được yêu cầu tùy thuộc vào độ tuổi và tiền sử bệnh lý của bạn.
Chuẩn bị về tâm lý
Phẫu thuật, dù là tiểu phẫu, cũng có thể gây lo lắng. Hãy cố gắng giữ tâm lý thoải mái. Hiểu rõ quy trình và tin tưởng vào đội ngũ y tế sẽ giúp bạn giảm bớt căng thẳng. Nếu quá lo lắng, hãy chia sẻ với bác sĩ để nhận được lời khuyên hoặc sự hỗ trợ cần thiết.
Vệ sinh cá nhân
Tắm gội sạch sẽ: Vào đêm trước hoặc sáng ngày phẫu thuật, bạn nên tắm gội sạch sẽ.
Tránh trang điểm: Không nên trang điểm, đặc biệt là vùng mắt, vào ngày phẫu thuật.
Không dùng nước hoa, keo xịt tóc: Các sản phẩm này có thể gây khó chịu trong phòng mổ.
Chế độ ăn uống và thuốc men
Nhịn ăn uống theo hướng dẫn: Bạn thường sẽ được yêu cầu nhịn ăn uống trong một khoảng thời gian nhất định (thường là 6-8 tiếng) trước phẫu thuật, đặc biệt để xét nghiệm đường máu, đôi khi tránh nguy cơ trào ngược dạ dày trong quá trình nằm phẫu thuật.
Uống thuốc theo chỉ định: Nếu bạn có các bệnh lý nền như huyết áp cao, tiểu đường, hãy hỏi bác sĩ xem có cần uống thuốc vào sáng ngày phẫu thuật không và uống với một chút nước.
Ngừng các thuốc ảnh hưởng đến đông máu: Bác sĩ có thể yêu cầu bạn ngừng sử dụng aspirin, ibuprofen, warfarin hoặc các thuốc chống đông máu khác vài ngày đến một tuần trước phẫu thuật để giảm nguy cơ chảy máu. Tuyệt đối không tự ý ngừng thuốc mà không có sự chỉ định của bác sĩ.
Sắp xếp người hỗ trợ
Bạn sẽ không thể tự lái xe về nhà sau phẫu thuật do mắt còn bị ảnh hưởng bởi thuốc nhỏ mắt và quá trình hồi phục ban đầu. Hãy sắp xếp một người thân hoặc bạn bè đưa đón và hỗ trợ bạn trong những giờ đầu sau mổ.
Các phương pháp mổ đục thủy tinh thể phổ biến
Hiện nay, có nhiều phương pháp phẫu thuật đục thủy tinh thể khác nhau, mỗi phương pháp có những ưu điểm riêng. Sự lựa chọn phương pháp thường phụ thuộc vào tình trạng mắt của bệnh nhân, mức độ đục thủy tinh thể và kinh nghiệm của phẫu thuật viên.
Phẫu thuật Phacoemulsification (Phaco)
Đây là phương pháp phổ biến nhất và hiện đại nhất hiện nay.
Nguyên lý: Phaco sử dụng sóng siêu âm tần số cao để tán nhỏ (nhũ hóa) thủy tinh thể bị đục thành các mảnh siêu nhỏ, sau đó hút ra ngoài qua một vết mổ rất nhỏ (khoảng 2-3mm).
Quy trình: Sau khi thủy tinh thể đã được loại bỏ, một thủy tinh thể nhân tạo (IOL) dạng mềm sẽ được đưa vào và tự bung ra trong bao thể thủy tinh.
Ưu điểm:
- Vết mổ nhỏ: Giúp giảm thiểu tổn thương, không cần khâu hoặc chỉ cần một mũi khâu tự tiêu.
- Thời gian phẫu thuật nhanh: Thường chỉ mất khoảng 10-15 phút.
- Hồi phục nhanh: Bệnh nhân có thể nhìn rõ hơn chỉ sau vài ngày.
- Ít đau đớn: Gây tê tại chỗ.
- Tỷ lệ thành công cao: Mang lại kết quả thị lực tốt.
- Nhược điểm: Đòi hỏi kỹ thuật cao và trang thiết bị hiện đại.
Phẫu thuật Laser Femtosecond (FLACS – Femtosecond Laser-Assisted Cataract Surgery)
Đây là một bước tiến của phương pháp Phaco, sử dụng laser Femtosecond để hỗ trợ các bước quan trọng của phẫu thuật.
Nguyên lý: Laser Femtosecond tạo ra các vết mổ chính xác trên giác mạc, tạo đường mở bao thể thủy tinh tròn đều (capsulorhexis) và làm mềm, phân tách nhân thủy tinh thể trước khi sử dụng sóng siêu âm để tán nhuyễn và hút ra ngoài.
Quy trình: Sau khi laser hoàn thành các bước ban đầu, phẫu thuật viên sẽ tiếp tục quy trình như Phaco để loại bỏ thủy tinh thể đã được làm mềm và đặt IOL.
Ưu điểm:
Độ chính xác cao: Laser giúp các đường mổ và các bước xử lý trong mắt chính xác hơn so với thủ công.
Giảm lượng năng lượng siêu âm: Do thủy tinh thể đã được laser làm mềm trước, lượng sóng siêu âm cần dùng ít hơn, giúp giảm nguy cơ tổn thương nội mô giác mạc.
Cải thiện kết quả thị lực: Có thể giúp đạt được thị lực tối ưu hơn, đặc biệt với các loại IOL cao cấp.
Nhược điểm:
Chi phí cao hơn: Do sử dụng công nghệ laser đắt tiền.
Thời gian phẫu thuật dài hơn: Một chút so với Phaco thuần túy do có thêm bước laser.
Không phải tất cả các trường hợp đều phù hợp: Có những trường hợp đục thủy tinh thể quá cứng hoặc có bệnh lý mắt khác không phù hợp với FLACS.
Phẫu thuật lấy thủy tinh thể ngoài bao (ECCE – Extracapsular Cataract Extraction)
Đây là phương pháp truyền thống hơn, ít phổ biến hơn Phaco hiện nay nhưng vẫn được sử dụng trong một số trường hợp đặc biệt.
Nguyên lý: Phẫu thuật viên tạo một vết mổ lớn hơn (khoảng 10-12mm) trên giác mạc hoặc củng mạc, sau đó loại bỏ toàn bộ nhân thủy tinh thể ra ngoài một cách nguyên vẹn, chỉ để lại bao thể thủy tinh.
Quy trình: Sau khi loại bỏ nhân thủy tinh thể, một thủy tinh thể nhân tạo sẽ được đặt vào bao thể thủy tinh còn lại. Vết mổ sau đó được khâu lại bằng chỉ khâu phẫu thuật.
Ưu điểm: Thích hợp cho những trường hợp đục thủy tinh thể quá cứng, không thể tán nhuyễn bằng sóng siêu âm hoặc ở những nơi không có đủ trang thiết bị Phaco.
Nhược điểm:
Vết mổ lớn hơn: Dẫn đến thời gian hồi phục lâu hơn và nguy cơ nhiễm trùng cao hơn.
Cần khâu nhiều mũi: Gây ra loạn thị do sức căng của chỉ khâu.
Khó đạt được thị lực tối ưu ngay lập tức: Do cần thời gian để vết mổ lành và chỉ khâu được cắt.
Phẫu thuật lấy thủy tinh thể trong bao (ICCE – Intracapsular Cataract Extraction)
Đây là phương pháp cổ điển nhất và hiện tại rất ít được sử dụng, chỉ trong những trường hợp cực kỳ hiếm gặp.
Nguyên lý: Toàn bộ thủy tinh thể cùng với bao thể thủy tinh được loại bỏ hoàn toàn thông qua một vết mổ lớn.
Quy trình: Vì không còn bao thể thủy tinh để đỡ, thủy tinh thể nhân tạo thường được đặt cố định vào củng mạc hoặc tiền phòng.
Ưu điểm: Loại bỏ hoàn toàn thủy tinh thể bị đục.
Nhược điểm:
Vết mổ rất lớn: Gây ra nhiều biến chứng, nguy cơ cao hơn (chảy máu, nhiễm trùng, bong võng mạc).
Thời gian hồi phục rất lâu:
Thị lực sau mổ thường không tốt bằng các phương pháp khác: Do không có bao thể thủy tinh để hỗ trợ IOL một cách tự nhiên.
Việc lựa chọn phương pháp phẫu thuật và loại thủy tinh thể nhân tạo phù hợp nhất sẽ được bác sĩ tư vấn kỹ lưỡng dựa trên tình trạng mắt cụ thể của bạn, mong muốn về thị lực sau mổ và điều kiện kinh tế. Điều quan trọng là bạn cần tuân thủ mọi hướng dẫn của bác sĩ trước, trong và sau phẫu thuật để đạt được kết quả tốt nhất và hạn chế tối đa các biến chứng.