Trong lĩnh vực nhãn khoa, đo thị trường (hay còn gọi là đo thị lực ngoại biên) là một xét nghiệm quan trọng nhằm đánh giá trường nhìn – tức khả năng nhìn thấy các vật thể bên ngoài vùng nhìn trung tâm mà không cần di chuyển mắt hoặc đầu. Đây là một phần không thể thiếu trong chẩn đoán, theo dõi và điều trị các bệnh lý thần kinh thị giác và bệnh về mắt có nguy cơ gây mất thị lực ngoại vi. Vậy cụ thể đo thị trường là gì, khi nào cần thực hiện, và người dân có thể đo thị trường ở đâu?
Đo thị trường là gì?
Thị trường (visual field) là toàn bộ không gian mà mắt có thể nhìn thấy khi ta nhìn thẳng về phía trước. Bao gồm:
- Thị lực trung tâm: vùng nhìn rõ nét (được kiểm tra bằng bảng chữ thị lực).
- Thị lực ngoại biên: vùng nhìn bao quanh, nơi mà các vật thể có thể được phát hiện dù không nhìn trực tiếp vào chúng.
Đo thị trường là một kỹ thuật đánh giá khả năng nhìn của từng vùng trong trường thị này. Bằng cách sử dụng các thiết bị chuyên dụng (ví dụ: máy đo thị trường tự động Humphrey hoặc Goldman), bác sĩ sẽ kiểm tra từng điểm trong trường nhìn và xác định xem mắt người bệnh có nhận biết được ánh sáng tại những điểm đó hay không.
Kết quả đo thị trường thể hiện bằng bản đồ thị giác, từ đó bác sĩ có thể phát hiện:
- Những khu vực mất thị lực (điểm mù bất thường).
- Mức độ tổn thương thần kinh thị giác hoặc võng mạc.
- Tác động của bệnh toàn thân (như tăng huyết áp, tiểu đường) đến mắt.
Khi nào cần đo thị trường hai mắt?
Không phải ai cũng cần đo thị trường định kỳ. Tuy nhiên, xét nghiệm này rất quan trọng trong các trường hợp sau:
Theo dõi bệnh lý tăng nhãn áp (glôcôm)
Tăng nhãn áp gây tổn thương thần kinh thị giác, khiến người bệnh mất thị lực từ từ, đặc biệt là thị lực ngoại biên. Đo thị trường giúp:
- Phát hiện sớm tổn thương thị giác.
- Theo dõi tiến triển bệnh qua từng giai đoạn.
- Đánh giá hiệu quả điều trị.
Rối loạn thần kinh thị giác
Những bệnh lý ảnh hưởng đến dây thần kinh thị giác như viêm thần kinh thị giác, u não, tai biến mạch máu não, hoặc chấn thương sọ não có thể gây mất thị trường theo những kiểu đặc trưng. Đo thị trường giúp bác sĩ:
Phát hiện sớm dấu hiệu thần kinh.
Phân biệt các vị trí tổn thương trong hệ thần kinh thị giác.
Bệnh võng mạc
Các bệnh như bệnh võng mạc do tiểu đường, thoái hóa hoàng điểm, hoặc bệnh lý di truyền (ví dụ: viêm sắc tố võng mạc) cũng ảnh hưởng đến trường thị. Đo thị trường hỗ trợ đánh giá phạm vi và mức độ tổn thương.
Trước khi cấp lại giấy phép lái xe, chứng nhận nghề nghiệp
Một số ngành nghề đặc biệt (lái xe, phi công, kỹ thuật viên máy móc nặng…) yêu cầu đánh giá thị trường để đảm bảo an toàn lao động. Những người có tiền sử tổn thương mắt hoặc thần kinh thường được chỉ định đo thị trường để đảm bảo đủ điều kiện làm việc.
Phát hiện sớm dấu hiệu mù ngoại biên hoặc mù từng vùng
Người bệnh có thể không tự nhận ra mình đang mất dần thị lực ngoại vi cho đến khi đo thị trường, vì các thay đổi diễn ra rất âm thầm. Do đó, với các nhóm có yếu tố nguy cơ (tiểu đường, huyết áp cao, người cao tuổi…), đo thị trường định kỳ giúp phát hiện sớm và phòng ngừa mất thị lực vĩnh viễn.
Những lưu ý khi đo thị trường
Để có kết quả đo chính xác, người bệnh cần lưu ý:
- Không sử dụng chất kích thích, thuốc ngủ trước khi đo.
- Ngủ đủ giấc, giữ tinh thần tỉnh táo.
- Đeo kính đúng độ nếu được yêu cầu.
Làm theo đúng hướng dẫn của kỹ thuật viên: nhìn cố định vào điểm trung tâm, bấm nút khi thấy ánh sáng lóe lên tại các điểm ngoại vi.
Kết luận
Đo thị trường là một công cụ chẩn đoán và theo dõi cực kỳ quan trọng trong nhãn khoa, đặc biệt trong các bệnh lý như glôcôm, tổn thương thần kinh thị giác, hay bệnh võng mạc. Việc hiểu rõ khi nào cần đo thị trường và biết tìm đến đúng cơ sở y tế uy tín sẽ giúp người dân bảo vệ thị lực một cách hiệu quả.
Trong công tác tuyên truyền, cán bộ y tế cần khuyến khích khám mắt định kỳ và tư vấn đo thị trường khi có dấu hiệu bất thường về thị lực – đặc biệt với người lớn tuổi, người mắc bệnh mạn tính, hoặc người làm việc trong môi trường đòi hỏi thị giác cao. Đây là bước quan trọng trong phòng ngừa mù lòa và nâng cao chất lượng cuộc sống cộng đồng.
Hiện tại Bệnh viện Mắt Việt đã trang bị máy đo thị trường tự động Humphrey® Field Analyzer 3 của hãng Zeiss tiên tiến nhất, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu của người bệnh khi có chỉ định đo thị trường.