Chảy nước mắt sống là hiện tượng nước mắt chảy ra ngoài một cách tự nhiên mà không có kích thích từ cảm xúc, gió, hay các tác nhân bên ngoài. Tình trạng này có thể xảy ra ở cả người lớn và trẻ em, đôi khi là biểu hiện sinh lý bình thường, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý về mắt. Hiểu rõ nguyên nhân và biểu hiện đi kèm sẽ giúp phát hiện và điều trị kịp thời, tránh ảnh hưởng đến thị lực và sinh hoạt hằng ngày.
Nước mắt và vai trò của nước mắt
Nước mắt không chỉ giúp làm ẩm và bảo vệ bề mặt nhãn cầu, mà còn chứa các enzyme và kháng thể giúp ngăn ngừa nhiễm khuẩn. Nước mắt được sản xuất bởi tuyến lệ và thoát ra ngoài qua hệ thống dẫn lệ, bao gồm: điểm lệ, ống lệ và ống lệ mũi. Khi quá trình tiết hoặc thoát nước mắt gặp trục trặc, sẽ gây ra hiện tượng chảy nước mắt sống.
Nguyên nhân gây chảy nước mắt sống
Hiện tượng này có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó phổ biến gồm:
Tắc tuyến lệ
Là nguyên nhân hàng đầu khiến nước mắt không thể thoát xuống mũi, dẫn đến ứ đọng và chảy ra ngoài.
Có thể do bẩm sinh (trẻ sơ sinh) hoặc mắc phải (người lớn do viêm, chấn thương, tuổi tác).
Kích ứng bề mặt mắt
Dị vật trong mắt, khói bụi, mỹ phẩm, ánh sáng mạnh, gió hoặc các chất hóa học có thể gây phản ứng tiết nước mắt quá mức để rửa trôi tác nhân gây hại.
Hội chứng khô mắt
Nghe có vẻ trái ngược, nhưng người bị khô mắt mạn tính lại thường xuyên bị chảy nước mắt sống.
Do mắt bị khô quá mức, cơ thể phản xạ tiết nước mắt để bù lại, nhưng những giọt nước này thường không đủ dưỡng chất và bay hơi nhanh, không giúp cải thiện tình trạng khô mắt.
Viêm nhiễm hoặc tổn thương mắt
Viêm kết mạc, viêm giác mạc, viêm bờ mi hoặc nhiễm khuẩn mắt đều có thể kích thích tuyến lệ hoạt động mạnh hơn.
Một số người bị đau mắt đỏ cũng có triệu chứng chảy nước mắt nhiều.
Dị tật hoặc bất thường cấu trúc
Sụp mi, lật mi trong hoặc ngoài, hoặc điểm lệ bị lệch khiến nước mắt không thể thoát đúng hướng.
Phổ biến ở người cao tuổi do cơ mặt yếu đi.
Ảnh hưởng của môi trường và lối sống
Làm việc quá lâu trước màn hình, đeo kính áp tròng sai cách, thiếu ngủ hoặc chế độ ăn thiếu vitamin A cũng có thể gây rối loạn chức năng tuyến lệ.
Dấu hiệu cảnh báo bệnh lý mắt cần lưu ý
Chảy nước mắt sống kéo dài, nhất là khi kèm theo các triệu chứng sau đây, có thể là dấu hiệu bệnh lý:
- Ngứa, cộm, đỏ mắt thường xuyên.
- Mắt đau, rát, hoặc nhạy cảm với ánh sáng.
- Nhìn mờ, chảy dịch màu vàng/xanh (có thể là nhiễm khuẩn).
- Mí mắt sưng hoặc có dấu hiệu bất thường về hình dạng.
- Lệch điểm lệ hoặc dấu hiệu viêm mí mắt.
Nếu có một hoặc nhiều dấu hiệu trên, bạn nên đến khám chuyên khoa mắt để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Biến chứng có thể xảy ra nếu không điều trị
Nếu để tình trạng chảy nước mắt sống kéo dài mà không điều trị:
Dễ gây nhiễm khuẩn thứ phát, viêm ống lệ, viêm kết mạc.
Giảm chất lượng thị lực do nước mắt làm mờ tầm nhìn.
Gây mất thẩm mỹ, ảnh hưởng đến sinh hoạt, tâm lý (nhất là ở trẻ nhỏ).
Trẻ em bị tắc lệ đạo bẩm sinh nếu không can thiệp sớm có thể dẫn đến viêm mủ túi lệ hoặc biến chứng nặng hơn.
Điều trị và phòng ngừa
Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể:
- Tắc tuyến lệ: Có thể dùng thuốc, massage tuyến lệ (ở trẻ sơ sinh), hoặc phẫu thuật thông lệ đạo ở người lớn.
- Khô mắt: Sử dụng nước mắt nhân tạo, thay đổi môi trường sống, nghỉ ngơi hợp lý.
- Viêm nhiễm: Dùng thuốc nhỏ mắt kháng sinh, chống viêm theo chỉ định bác sĩ.
- Bất thường cấu trúc: Có thể cần can thiệp phẫu thuật.
Phòng ngừa bằng cách giữ vệ sinh mắt, tránh dụi mắt bằng tay bẩn, sử dụng kính bảo hộ khi ra ngoài, nghỉ ngơi hợp lý khi làm việc với máy tính, và khám mắt định kỳ.
Chảy nước mắt sống có thể đơn thuần là phản ứng sinh lý, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý về mắt. Việc nhận diện sớm và can thiệp đúng cách không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn bảo vệ thị lực lâu dài. Nếu gặp tình trạng này kéo dài, tốt nhất nên đến bác sĩ chuyên khoa mắt để được khám và tư vấn điều trị phù hợp.