Đục bao sau (Posterior Capsule Opacification) là một biến chứng phổ biến sau phẫu thuật đục thủy tinh thể bằng PHACO. Mặc dù có thể gây giảm thị lực, nhưng đục bao sau thường không nguy hiểm đến mức đe dọa mù lòa vĩnh viễn nếu được điều trị kịp thời và đúng cách.
Cắt dịch kính là gì?
Phẫu thuật cắt dịch kính (pars plana vitrectomy – PPV) là kỹ thuật vi phẫu hiện đại trong nhãn khoa nhằm loại bỏ dịch kính – chất dạng gel trong suốt nằm giữa thủy tinh thể và võng mạc. Việc lấy bỏ dịch kính giúp điều trị các bệnh lý ảnh hưởng đến môi trường nội nhãn, đặc biệt là võng mạc và hoàng điểm, đồng thời tạo điều kiện thực hiện các thao tác phẫu thuật nội nhãn khác.
Chỉ định phẫu thuật
Phẫu thuật cắt dịch kính có nhiều chỉ định, bao gồm:
Bong võng mạc (retinal detachment)
Xuất huyết dịch kính (vitreous hemorrhage)
Lỗ hoàng điểm, màng trước hoàng điểm
Viêm nội nhãn
Dị vật nội nhãn hoặc chấn thương xuyên nhãn cầu
Lấy thủy tinh thể rơi vào dịch kính sau mổ đục thể thủy tinh
Chẩn đoán bệnh lý nội nhãn mạn tính không rõ nguyên nhân
Quy trình phẫu thuật
Chuẩn bị trước mổ:
- Khám đáy mắt, chụp OCT, siêu âm B
- Đánh giá toàn thân và tư vấn kỹ lưỡng cho bệnh nhân
Thao tác mổ:
Gây tê hậu nhãn hoặc tiền mê
Đặt 3 trocar nhỏ qua pars plana (20G – 27G)
Cắt dịch kính, loại bỏ máu hoặc các dải kéo võng mạc
Laser nội nhãn nếu cần
Bơm khí (SF₆, C₃F₈) hoặc dầu silicone tùy tình trạng
Kết thúc:
- Rút trocar, nhỏ kháng sinh – kháng viêm
- Che mắt, hướng dẫn tư thế nằm nếu có khí/dầu
Kỹ thuật trao đổi khí – dịch: Vì sao cần thực hiện?
Trong các trường hợp như bong võng mạc hoặc lỗ hoàng điểm, việc trao đổi khí – dịch là thiết yếu. Mục đích:
- Ép võng mạc áp lại RPE bằng áp lực khí nổi
- Tạo trường khô để laser hiệu quả hơn
- Hạn chế tái xuất huyết hoặc dịch tái tích tụ
- Ổn định nội nhãn trong thời gian lành thương
Chọn lựa giữa khí và dầu silicone
Khí (SF₆, C₃F₈):
Tự hấp thu, không cần phẫu thuật lấy ra
Hiệu quả trong lỗ hoàng điểm và bong võng mạc đơn giản
Bệnh nhân phải nằm tư thế sấp và không được đi máy bay khi còn khí
Dầu silicone:
Chỉ định trong bong võng mạc phức tạp, chấn thương nặng, không đảm bảo tư thế
Cần phẫu thuật lấy ra sau vài tháng
Có thể gây tăng nhãn áp, viêm nhẹ mạn tính.
Chăm sóc hậu phẫu và tư thế nằm
Tư thế nằm:
Nếu bơm khí: nằm sấp, giữ đầu cố định theo hướng dẫn
Nếu bơm dầu: tránh tư thế gây tràn dầu vào tiền phòng
Chăm sóc:
Dùng thuốc đúng chỉ định
Tránh nước, xà phòng dính vào mắt
Kiêng vận động mạnh, không cúi gập người
Tránh đi máy bay nếu còn khí nội nhãn
Tái khám đúng hẹn để theo dõi nhãn áp, võng mạc và tình trạng khí/dầu
Xem thêm: Xuất huyết dịch kính là bệnh gì? Nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị
Kết luận
Phẫu thuật cắt dịch kính đóng vai trò quan trọng trong điều trị các bệnh lý nội nhãn nặng. Thành công phụ thuộc vào chỉ định đúng, kỹ thuật chuẩn xác và chăm sóc hậu phẫu hợp lý.
Tài liệu tham khảo
Charles S. Vitrectomy techniques in retinal detachment surgery. Retina. 2021;41(9):1831–1839.
Thompson JT. Advantages and limitations of small gauge vitrectomy. Surv Ophthalmol. 2011;56(2):162–172.
Scott IU, Flynn HW. Pars plana vitrectomy in the treatment of vitreoretinal diseases: indications and techniques. Clin Ophthalmol. 2008;2(1):95–102.
American Academy of Ophthalmology. Retina/Vitreous Preferred Practice Pattern Guidelines. San Francisco, CA: AAO; 2022.
Kuhn F, Aylward B. Rhegmatogenous retinal detachment: a reappraisal of its pathophysiology and treatment. Ophthalmic Res. 2020;63(3):191–199.
Williams DF, Mieler WF, Abrams GW, Lewis H. Results and complications of vitrectomy for diabetic vitreous hemorrhage. Arch Ophthalmol. 1992;110(5):667–672.
Chang S. LXII Edward Jackson lecture: open angle glaucoma after vitrectomy. Am J Ophthalmol. 2006;141(6):1033–1043.
Machemer R, Buettner H, Norton EW, Parel JM. Vitrectomy: a pars plana approach. Trans Am Acad Ophthalmol Otolaryngol. 1971;75(4):813–820.
Sebag J. The Vitreous – Structure, Function and Pathobiology. Springer-Verlag; 2005.
Schaal S, Kaplan HJ. Principles and practice of vitreoretinal surgery. In: Yanoff M, Duker JS. Ophthalmology. 5th ed. Elsevier; 2019:676–696.