Trong bối cảnh học sinh, sinh viên ngày càng tiếp xúc nhiều với thiết bị điện tử, cường độ học tập cao, cùng lối sống thiếu vận động ngoài trời, các tật khúc xạ như cận thị, loạn thị và viễn thị đang gia tăng đáng báo động. Nhiều trường hợp trẻ chỉ được phát hiện khi thị lực đã suy giảm rõ rệt, ảnh hưởng đến kết quả học tập và chất lượng cuộc sống. Vì vậy, vấn đề khám mắt định kỳ không còn là khuyến nghị mang tính hình thức mà cần được hiểu là một phần thiết yếu trong chăm sóc sức khỏe học đường.
Vậy, bao lâu thì nên khám mắt cho học sinh – sinh viên một lần? Có cần khám nếu không có biểu hiện bất thường? Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về thời gian khám mắt định kỳ hợp lý, căn cứ vào các bằng chứng chuyên môn và thực tiễn hiện nay.
Tầm quan trọng của khám mắt định kỳ trong lứa tuổi học đường
Khám mắt định kỳ giúp:
- Phát hiện sớm tật khúc xạ như cận, loạn, viễn thị.
- Theo dõi tốc độ tiến triển của cận thị, điều chỉnh kế hoạch can thiệp.
- Phát hiện các bệnh lý tiềm ẩn như lác ẩn, nhược thị, khô mắt, viêm kết mạc dị ứng.
- Đánh giá ảnh hưởng thị lực đến khả năng học tập, thể thao và hoạt động ngoại khóa.
Khác với người trưởng thành, trẻ em không luôn tự nhận biết hoặc phản ánh đúng triệu chứng suy giảm thị lực, dẫn đến chẩn đoán muộn. Vì vậy, khám định kỳ là công cụ chủ động và quan trọng hàng đầu.
Khuyến nghị thời gian khám mắt định kỳ cho học sinh, sinh viên
Khuyến nghị chung theo độ tuổi
Theo Hội Nhãn khoa Hoa Kỳ (AAO) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thời gian khám mắt định kỳ được đề xuất như sau:
| Độ tuổi | Thời điểm khám |
| Dưới 3 tuổi | Khám sàng lọc trong các đợt tiêm chủng hoặc khi có nghi ngờ |
| 3–5 tuổi | Ít nhất 1 lần để phát hiện sớm lác, nhược thị |
| 6–10 tuổi | Mỗi năm một lần, nhất là khi bắt đầu học lớp 1 |
| 11–17 tuổi | 1–2 lần mỗi năm, tùy theo có tật khúc xạ hay không |
| Sinh viên đại học | 1 lần mỗi năm, đặc biệt nếu học tập nhiều với máy tính hoặc có dấu hiệu bất thường |
Đối tượng đặc biệt cần khám mắt thường xuyên hơn
Học sinh đã được chẩn đoán cận thị hoặc loạn thị: cần tái khám mỗi 6 tháng.
Học sinh đang sử dụng kính áp tròng: cần khám định kỳ 3–6 tháng/lần.
Học sinh có tiền sử bệnh mắt trong gia đình (glôcôm, thoái hóa hoàng điểm, viêm màng bồ đào): nên khám mỗi 6 tháng/lần.
Học sinh học tập căng thẳng, dùng thiết bị điện tử >4 giờ/ngày: nên khám mắt định kỳ hàng năm, kể cả không có triệu chứng rõ ràng.
Dấu hiệu cảnh báo cần khám mắt ngay, không chờ định kỳ
Bên cạnh việc khám định kỳ theo lịch, cần đưa trẻ đến bác sĩ nhãn khoa nếu có các dấu hiệu sau:
Nhìn mờ, chảy nước mắt liên tục, chớp mắt nhiều.
Nheo mắt khi nhìn xa hoặc nhìn gần.
Đau đầu, mỏi mắt, chóng mặt sau giờ học.
Nghiêng đầu khi đọc sách hoặc xem tivi.
Kết quả học tập giảm sút không rõ lý do.
Mắt đỏ, cộm, có tiết tố bất thường, dụi mắt liên tục.
Để lại thông tin để được tư vấn miễn phí và hưởng các ưu đãi
Khám mắt định kỳ nên làm những gì?
Khám mắt không chỉ đơn giản là đo thị lực. Một lần khám định kỳ tại cơ sở nhãn khoa chuẩn bao gồm:
Đo thị lực 2 mắt (có và không có kính).
Đo khúc xạ tự động và khúc xạ khách quan để phát hiện tật khúc xạ.
Khám đáy mắt, soi đèn khe phát hiện bệnh lý võng mạc, giác mạc, thủy tinh thể.
Đo nhãn áp nếu nghi ngờ glôcôm (đặc biệt ở sinh viên).
Tư vấn cách sử dụng kính đúng cách và chăm sóc mắt học đường.
Những sai lầm phổ biến về khám mắt định kỳ ở học sinh
Chỉ khám khi trẻ than phiền: Nhiều phụ huynh nghĩ rằng trẻ không kêu tức là mắt bình thường, trong khi nhiều trẻ bị cận thị nhẹ vẫn đạt điểm cao nhờ trí nhớ tốt, dẫn đến chậm chẩn đoán.
Tự mua kính cận theo toa cũ: Không tái khám mà thay kính theo cảm tính hoặc đơn cũ sẽ làm thị lực lệch chuẩn, nguy cơ tăng độ nhanh hơn.
Lạm dụng khám ngoài hiệu kính: Nhiều hiệu kính chỉ đo thị lực đơn giản mà không có chuyên môn về khám toàn diện mắt.
Vai trò của nhà trường và y tế học đường
Tổ chức khám sàng lọc định kỳ ít nhất 1 lần/năm tại trường học, kết hợp với bệnh viện chuyên khoa.
Đưa nội dung giáo dục thị giác vào chương trình giáo dục sức khỏe học đường.
Lưu trữ và theo dõi hồ sơ thị lực cá nhân như hồ sơ sức khỏe học sinh.
Tăng cường vận động ngoài trời cho học sinh (theo khuyến nghị WHO: tối thiểu 2 giờ/ngày) để giảm nguy cơ tiến triển cận thị.
Kết luận
Khám mắt định kỳ đối với học sinh, sinh viên không chỉ là nhu cầu y tế mà còn là đầu tư cho tương lai học tập và chất lượng cuộc sống. Các bằng chứng hiện tại cho thấy việc khám đều đặn, đúng thời điểm sẽ giúp phát hiện sớm và kiểm soát hiệu quả các vấn đề thị giác, đặc biệt là cận thị học đường – một vấn đề đang ngày càng gia tăng trong cộng đồng.
Việc triển khai khám mắt định kỳ hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa phụ huynh – nhà trường – cơ sở y tế, cùng sự thay đổi nhận thức trong cộng đồng về sức khỏe thị giác học đường.