Nhược thị ở người lớn có chữa được không?

Tư vấn chuyên môn bài viết

Bác sĩ

Nguyễn Thị Minh Tâm

Bệnh Viện Mắt Việt

Nhược thị ở người lớn từng được coi là không điều trị được, nhưng các bằng chứng gần đây đã bác bỏ quan điểm này. Với hiểu biết mới về nhựa hóa thần kinh và sự phát triển của liệu pháp thị giác, việc can thiệp tích cực có thể mang lại cải thiện thị lực chức năng và chất lượng sống đáng kể cho người trưởng thành bị nhược thị.

Tư vấn chuyên môn bài viết

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Tâm

Bệnh Viện Mắt Việt

Nhược thị là gì?

Nhược thị (amblyopia) là tình trạng giảm thị lực chức năng của một hoặc hiếm khi cả hai mắt, không cải thiện hoàn toàn dù đã chỉnh kính tối ưu, và không có tổn thương thực thể tương xứng nào ở nhãn cầu hay thần kinh thị giác. Tình trạng này xuất hiện do sự phát triển không đầy đủ hoặc sai lệch của hệ thị giác trong thời thơ ấu.

Trong y văn cổ điển, khả năng điều trị nhược thị hiệu quả thường chỉ giới hạn trong giai đoạn “thị giác đang phát triển” (khoảng 0–7 tuổi), do đó bệnh nhân trưởng thành từng được xem là không còn khả năng phục hồi. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy rằng vỏ não thị giác vẫn giữ một phần nhựa hóa thần kinh (neuroplasticity) ở người trưởng thành, mở ra triển vọng điều trị đáng kể cho nhóm tuổi này.

Nguyên nhân nhược thị

Các cơ chế gây nhược thị chủ yếu ảnh hưởng đến chất lượng hình ảnh truyền đến não trong giai đoạn quan trọng của sự phát triển thị giác:

Nhược thị do tật khúc xạ bất đồng (anisometropic amblyopia):

  • Khác biệt lớn về độ khúc xạ giữa hai mắt khiến hình ảnh từ một mắt luôn bị mờ hơn, não dần bỏ qua tín hiệu từ mắt yếu.

Nhược thị do lé (strabismic amblyopia):

  • Lệch trục nhãn cầu gây song thị, buộc não phải ức chế một mắt để tránh hình ảnh đôi.

Nhược thị do che chắn (deprivation amblyopia):

  • Xảy ra khi có tổn thương cản trở trục thị giác như sụp mi nặng, đục thủy tinh thể bẩm sinh, sẹo giác mạc…

Nhược thị hỗn hợp:

  • Kết hợp các yếu tố trên, thường khó điều trị hơn.

Chẩn đoán và tiêu chuẩn xác định nhược thị

Tiêu chuẩn chẩn đoán nhược thị ở người lớn (tham khảo AAPOS, AAO)

Giảm thị lực chỉnh kính tối đa (BCVA):

  • Dưới 20/30 ở một mắt
  • Hoặc chênh lệch ≥ 2 dòng thị lực giữa hai mắt
  • Không có tổn thương thực thể giải thích mức giảm thị lực (xác minh qua soi đáy, OCT, VEP nếu cần)
  • Tiền sử có yếu tố nguy cơ nhược thị thời thơ ấu, như:
  • Tật khúc xạ bất đồng nhưng không điều chỉnh sớm
  • Lé không được phẫu thuật
  • Che chắn trục thị giác kéo dài

Các thăm khám hỗ trợ chẩn đoán:

Đo khúc xạ khách quan và chủ quan có giãn điều tiết

Đánh giá lé (Cover test, Hirschberg test)

Đánh giá chức năng hai mắt: Worth 4-dot, stereoacuity test

Soi đáy mắt, OCT hoàng điểm, OCT dây thần kinh thị

Test VEP trong trường hợp nghi ngờ bệnh thần kinh thị giác

Xem thêm: Bệnh viêm giác mạc cần kiêng gì? Những điều cần lưu ý khi viêm giác mạc

Điều trị nhược thị ở người lớn

Chỉnh kính tối ưu

Là nền tảng điều trị. Nhiều người lớn chưa từng được chỉnh kính đúng trước đó. Đôi khi chỉ cần kính đã giúp cải thiện thị lực vài dòng.

Occlusion therapy (che mắt lành)

Phương pháp kinh điển, cần áp dụng thận trọng ở người lớn để tránh giảm chức năng thị giác toàn phần. Hiệu quả hơn khi kết hợp luyện tập.

Làm mờ hóa mắt lành (penalization)

Dùng kính mờ hoặc atropin để giảm ưu thế thị giác ở mắt lành. Ít sử dụng ở người lớn do giảm chất lượng thị giác ban ngày.

Vision therapy (liệu pháp thị giác)

Các bài tập cải thiện chức năng thị giác như:

Rèn luyện phối hợp hai mắt

Dichoptic training (huấn luyện hợp thị song thị)

Trò chơi kích thích thị giác bằng phần mềm (RevitalVision, Optics Trainer)

Đây là phương pháp điều trị hiệu quả, không xâm lấn và đang được áp dụng ngày càng phổ biến.

Công nghệ hỗ trợ

Thực tế ảo (VR) trong huấn luyện thị giác

Kích thích não bộ (tDCS – transcranial direct current stimulation)

Trò chơi điện tử cải tiến: kích thích vùng thị giác yếu

Kết luận

Nhược thị ở người lớn từng được coi là không điều trị được, nhưng các bằng chứng gần đây đã bác bỏ quan điểm này. Với hiểu biết mới về nhựa hóa thần kinh và sự phát triển của liệu pháp thị giác, việc can thiệp tích cực có thể mang lại cải thiện thị lực chức năng và chất lượng sống đáng kể cho người trưởng thành bị nhược thị.

Chẩn đoán sớm, điều trị tích cực, và cá thể hóa phương pháp là chìa khóa giúp người bệnh thoát khỏi giới hạn thị giác đã tồn tại nhiều năm.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

  • Levi DM, Li RW. Perceptual learning as a potential treatment for amblyopia: a mini-review. Vision Res. 2009;49(21):2535–2549. doi:10.1016/j.visres.2009.02.010
  • Hess RF, Mansouri B, Thompson B. A new binocular approach to the treatment of amblyopia in adults well beyond the critical period of visual development. Restor Neurol Neurosci. 2010;28(6):793–802. doi:10.3233/RNN-2010-0550
  • Bavelier D et al. Removing brakes on adult brain plasticity: from molecular to behavioral interventions. J Neurosci. 2010;30(45):14964–14971.
  • Polat U et al. Improvement of visual functions in adult amblyopia by perceptual learning. Vision Res. 2004;44(8):739–748.
  • AAPOS. Amblyopia Preferred Practice Pattern. American Association for Pediatric Ophthalmology and Strabismus, 2023.
  • A New “Ground‑Breaking” Treatment for Amblyopia. EuroTimes (ESCRS); October 2, 2023.
  • Hess R. New hope for adults with amblyopia (lazy eye). News‑Medical.net; June 25, 2019.

Bệnh viện mắt Việt

Bác sĩ Nguyễn Thị Minh Tâm

BỆNH VIỆN MẮT VIỆT

Với hơn 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực khám và điều trị trong lĩnh vực nhãn khoa, cùng đội ngũ cộng sự chuyên môn cao.

Giờ làm việc: Thứ 2-Thứ 6:7h30 - 12h;13h-16h30 - Thứ 7: 7h30-12h00 

Địa chỉ

Địa chỉ: Số 94 Mạc Đĩnh Chi, Phường Tân Định, TP.HCM

Hotline/Zalo: 0902 994 368

Địa chỉ: Số 249 Cộng Hòa, Phường Tân Bình, TP.HCM

Tel: 028 3810 3579

Hotline/Zalo: 0902 249 368

Email: info@benhvienmatviet.com

Liên hệ

Bệnh viện mắt Việt 249 Cộng Hoà

Chỉ đường

Bệnh viện mắt Việt 94 Mạc Đĩnh Chi

Chỉ đường

Copyright © CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƯ Y TẾ PHONG PHÚ.
MST: 0318308195-001. Bệnh viện mắt Việt 1 - Giấy phép hoạt động số 394/BYT - GPHD - Cấp ngày 11/2/2025. Tất cả những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, bệnh nhân phải đến trực tiếp bệnh viện khám để bác sĩ chẩn đoán và điều trị.

Chào Bạn! Bệnh viện mắt Việt đã sẵn sàng hỗ trợ và tư vấn miễn phí