Lồi mắt Basedow (Graves’ orbitopathy hay thyroid eye disease) là một biểu hiện ngoài tuyến giáp của bệnh lý cường giáp tự miễn, trong đó phổ biến nhất là bệnh Basedow. Đây là tình trạng tổ chức sau nhãn cầu bị viêm và phù nề, làm cho nhãn cầu bị đẩy ra trước, gây nên hiện tượng “lồi mắt”, kèm theo các triệu chứng như khô mắt, mờ mắt, đau nhức, nhìn đôi hoặc thậm chí giảm thị lực nặng nếu không điều trị đúng cách. Vậy, lồi mắt Basedow có chữa được không? Câu trả lời là: có thể điều trị được, tuy nhiên tùy vào mức độ và giai đoạn bệnh, hiệu quả sẽ khác nhau.
Tổng quan về lồi mắt Basedow
Lồi mắt trong bệnh Basedow là hậu quả của quá trình viêm tự miễn diễn ra ở các mô liên kết và cơ vận nhãn sau nhãn cầu. Hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào các thành phần bình thường trong hốc mắt, gây phù nề, viêm nhiễm, tích nước và làm tăng thể tích các mô. Điều này dẫn đến hiện tượng đẩy nhãn cầu ra phía trước – chính là lồi mắt.
Lồi mắt thường xảy ra đồng thời hoặc sau khi bệnh nhân bị cường giáp (bệnh Basedow), tuy nhiên cũng có một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân bị lồi mắt nhưng chức năng tuyến giáp vẫn bình thường. Phụ nữ bị ảnh hưởng nhiều hơn nam giới. Tuy nhiên nam giới lại có xu hướng mắc bệnh ở mức độ nặng hơn. Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ lớn nhất làm gia tăng mức độ nặng của bệnh.
Các biểu hiện điển hình
Bệnh nhân bị lồi mắt Basedow có thể gặp phải các triệu chứng sau:
- Mắt lồi ra ngoài (một hoặc hai bên
- Cảm giác cộm, khô, xốn mắt
- Tăng tiết nước mắt hoặc mờ mắt
- Đau mắt khi liếc nhìn, nhất là lên trên
- Nhìn đôi (song thị)
- Sụp mí, mi trên co rút, nhãn cầu không nhắm kín khi ngủ
Trong những trường hợp nặng: viêm dây thần kinh thị giác, loét giác mạc, mất thị lực.
Lồi mắt Basedow có chữa được không?
Có thể kiểm soát và điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm
Lồi mắt Basedow không phải là bệnh nan y. Tuy nhiên, để điều trị hiệu quả cần hiểu rõ rằng:
Bệnh có hai giai đoạn: giai đoạn hoạt động (viêm, phù, lồi tiến triển) và giai đoạn không hoạt động (ổn định, tổ chức hóa).
Điều trị tốt nhất nên bắt đầu ở giai đoạn hoạt động, khi đáp ứng với thuốc còn cao.
Khi bệnh đã chuyển sang giai đoạn không hoạt động (mắt không còn đau nhưng vẫn còn lồi), các phương pháp can thiệp chủ yếu mang tính chất phẫu thuật chỉnh hình chứ không còn làm thay đổi tiến trình bệnh.
Các phương pháp điều trị lồi mắt Basedow
Điều trị nội khoa
Ổn định tuyến giáp: Đây là bước tiên quyết. Dù có điều trị mắt tốt đến đâu mà tuyến giáp vẫn cường giáp thì tình trạng mắt vẫn có thể tiến triển xấu.
Corticoid liều cao: Được sử dụng trong giai đoạn hoạt động để giảm viêm mô sau nhãn cầu. Có thể dùng đường uống hoặc truyền tĩnh mạch (methylprednisolone). Phác đồ này cần theo dõi sát do có nhiều tác dụng phụ.
Các thuốc ức chế miễn dịch: Như azathioprine, mycophenolate mofetil hoặc mới hơn là teprotumumab – một kháng thể đơn dòng được FDA (Hoa Kỳ) phê duyệt điều trị lồi mắt Basedow ở giai đoạn hoạt động.
Ngừng hút thuốc lá: Đây là yếu tố bắt buộc nếu muốn cải thiện tình trạng bệnh.
Điều trị hỗ trợ
Nước mắt nhân tạo: Giảm khô mắt, tránh tổn thương giác mạc.
Dán mắt khi ngủ, đeo kính râm: Bảo vệ mắt khỏi bụi và ánh sáng.
Tập luyện cơ mắt: Trong trường hợp nhìn đôi nhẹ.
Phẫu thuật
Phẫu thuật chỉ được chỉ định khi bệnh đã ổn định (giai đoạn không hoạt động, tối thiểu 6 tháng không tiến triển), bao gồm:
- Phẫu thuật giải áp hốc mắt: Cắt bỏ một phần xương hốc mắt để làm giảm lồi mắt.
- Phẫu thuật chỉnh cơ vận nhãn: Giúp cải thiện song thị.
- Phẫu thuật thẩm mỹ mi mắt: Khắc phục tình trạng co rút hoặc sụp mi.
Tiên lượng và khả năng phục hồi
Khoảng 60-70% bệnh nhân có thể cải thiện rõ rệt sau điều trị nội khoa.
Phẫu thuật có thể giúp khôi phục thẩm mỹ và chức năng mắt, nhưng kết quả tùy thuộc mức độ tổn thương ban đầu.
Nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách, tỷ lệ mù vĩnh viễn rất thấp (<1%).
Một số lưu ý trong chăm sóc người bệnh
Cần theo dõi thường xuyên cả chức năng tuyến giáp và mắt.
Bệnh nhân tuyệt đối không tự ý ngưng thuốc hoặc tự mua thuốc uống, nhất là corticoid.
Hạn chế làm việc quá nhiều với máy tính, điện thoại – tránh khô và mỏi mắt.
Tâm lý lo lắng, tự ti do ngoại hình thay đổi là phổ biến – cần được tư vấn và hỗ trợ tinh thần.
Kết luận
Lồi mắt Basedow hoàn toàn có thể điều trị được, đặc biệt nếu phát hiện sớm và điều trị đúng giai đoạn. Các tiến bộ trong y học hiện nay – từ thuốc sinh học đến kỹ thuật phẫu thuật hiện đại – đã mở ra cơ hội điều trị hiệu quả, hạn chế biến chứng, bảo toàn thị lực và phục hồi thẩm mỹ cho người bệnh.
Tuy nhiên, việc điều trị đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ nội tiết, bác sĩ mắt, bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ và cả sự hợp tác tích cực của người bệnh. Việc chủ động khám và điều trị khi có các dấu hiệu bất thường ở mắt là chìa khóa để kiểm soát bệnh lý này thành công.