Đục thủy tinh thể là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây giảm thị lực trên toàn thế giới, thường gặp ở người cao tuổi. Tuy nhiên, có một dạng đục thủy tinh thể ít phổ biến hơn, ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ em và người trẻ tuổi, được gọi là polar cataract hay đục thủy tinh thể cực. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về polar cataract, đặc biệt là đục thủy tinh thể cực trước (polar cataract anterior), và giải đáp câu hỏi liệu nó có nguy hiểm hay không.
Polar cataract là gì?
Polar cataract là một loại đục thủy tinh thể đặc biệt, trong đó sự đục tập trung ở vùng cực trước (phía gần mống mắt) hoặc cực sau (phía gần võng mạc) của thủy tinh thể.
Đục Thủy Tinh Thể Cực Trước (Anterior Polar Cataract): Đây là dạng bẩm sinh, thường xuất hiện như một vết đốm nhỏ ở bề mặt trước của thủy tinh thể, gần giác mạc. Theo Texas Children’s Hospital – Anterior Polar Cataract, tỷ lệ mắc khoảng 3/10.000 trẻ sơ sinh, và phần lớn không cần phẫu thuật vì kích thước nhỏ.
Đục Thủy Tinh Thể Cực Sau (Posterior Polar Cataract): Dạng này nằm ở phía sau thủy tinh thể, gần võng mạc, và thường gây khó khăn hơn trong phẫu thuật do dính chặt với bao sau, theo EyeWiki – Posterior Polar Cataract.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Polar cataract có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là những yếu tố chính:
- Di truyền: Nếu trong gia đình có người từng mắc polar cataract, nguy cơ con cái bị ảnh hưởng sẽ cao hơn. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất.
- Bệnh lý: Các bệnh như tiểu đường, viêm màng bồ đào (uveitis), hoặc các rối loạn về mắt khác có thể làm tăng khả năng phát triển polar cataract.
- Chấn thương: Tai nạn hoặc chấn thương mắt, đặc biệt là những vết thương xuyên thấu, có thể gây tổn thương thủy tinh thể và dẫn đến đục cực trước.
Ngoài ra, một số yếu tố khác như sử dụng thuốc corticosteroid kéo dài hoặc tiếp xúc với bức xạ cũng có thể góp phần gây ra tình trạng này.
Triệu chứng và cách nhận biết
Triệu chứng của polar cataract thay đổi tùy thuộc vào mức độ đục và vị trí ảnh hưởng. Một số dấu hiệu thường gặp bao gồm:
- Giảm thị lực: Mắt mờ, đặc biệt ở trung tâm thị trường, gây khó khăn khi đọc sách, xem tivi, hoặc nhận diện khuôn mặt.
- Nhạy cảm với ánh sáng: Ánh sáng mạnh như ánh nắng mặt trời hoặc đèn xe có thể gây chói và khó chịu.
- Thay đổi cách nhìn màu sắc: Màu sắc có thể nhạt dần hoặc trông khác thường, ví dụ như màu vàng bị nhầm thành màu cam.
Ở trẻ em, việc nhận biết triệu chứng có thể khó khăn vì trẻ chưa biết cách diễn đạt vấn đề. Do đó, cha mẹ cần chú ý đến các dấu hiệu bất thường như trẻ nheo mắt, nghiêng đầu khi nhìn, hoặc không phản ứng với ánh sáng mạnh.
Mức độ nguy hiểm và ảnh hưởng đến thị lực
Polar cataract có thể trở nên nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời, đặc biệt ở trẻ em. Nếu để lâu, nó có thể dẫn đến nhược thị (mắt lười) – tình trạng mắt không phát triển thị lực bình thường do không được sử dụng đúng cách trong giai đoạn phát triển. Điều này có thể gây mất thị lực vĩnh viễn nếu không can thiệp sớm.
Ở người lớn, polar cataract thường tiến triển chậm hơn và ít gây hậu quả nghiêm trọng ngay lập tức. Tuy nhiên, nếu đục lan rộng, thị lực có thể suy giảm đáng kể, ảnh hưởng đến công việc và sinh hoạt hàng ngày.
Phương pháp điều trị và phòng ngừa
Nếu đục ít: Theo dõi định kỳ và đeo kính để sửa chữa sai số khúc xạ, theo Best Cataract Surgeons – Anterior Polar Cataracts.
Nếu ảnh hưởng thị lực: Phẫu thuật thay thế thủy tinh thể nhân tạo là lựa chọn, thường sử dụng phacoemulsification (Phẫu thuật Phaco), theo EyeWiki – Cataract. Trong quá trình này, thủy tinh thể bị đục sẽ được loại bỏ và thay bằng một thấu kính nhân tạo trong suốt. Phẫu thuật này thường an toàn, có tỷ lệ thành công cao và giúp khôi phục thị lực đáng kể.
Với trẻ em, việc phẫu thuật cần được thực hiện sớm (nếu có chỉ định), kết hợp với các biện pháp hỗ trợ như đeo kính để đảm bảo mắt phát triển bình thường. Đối với người lớn, thời điểm phẫu thuật sẽ phụ thuộc vào mức độ ảnh hưởng đến thị lực.
Về phòng ngừa, do polar cataract thường liên quan đến di truyền, việc ngăn chặn hoàn toàn là khó. Tuy nhiên, bạn có thể giảm nguy cơ hoặc phát hiện sớm bằng cách:
- Kiểm tra mắt định kỳ: Đặc biệt quan trọng với trẻ em và người có tiền sử gia đình mắc bệnh.
- Quản lý bệnh lý nền: Kiểm soát tốt tiểu đường hoặc các bệnh liên quan.
- Bảo vệ mắt: Sử dụng kính bảo hộ khi làm việc hoặc chơi thể thao để tránh chấn thương.
Kết luận
Polar cataract, đặc biệt là đục thủy tinh thể cực trước, tuy hiếm gặp nhưng có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực nếu không được chú ý. Việc nhận biết sớm triệu chứng và tìm đến bác sĩ nhãn khoa là chìa khóa để bảo vệ đôi mắt, đặc biệt ở trẻ em.
Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu bất thường về thị lực, đừng ngần ngại đi khám để được tư vấn và điều trị kịp thời. Đôi mắt là cửa sổ tâm hồn – hãy chăm sóc chúng thật tốt!
Tài liệu tham khảo
Texas Children’s Hospital – Anterior Polar Cataract
Best Cataract Surgeons – Anterior Polar Cataracts
ScienceDirect – Congenital Anterior Polar Cataract: A Review of 63 Cases
Bác sĩ Dương Minh Phúc